"Nog nooit in mijn carrière heb ik zo'n volledig falen van bedrijfscontroles en zo'n volledige afwezigheid van betrouwbare financiële informatie gezien als hier". Dit waren de woorden van de nieuwe CEO John Ray van de failliete cryptobeurs FTX bij het indienen van de faillisementsaanvraag. En hoewel Ray's samenvatting van de staat van een van de grootste cryptobeurzen ter wereld eigenlijk geen verdere toelichting nodig heeft, is het goed om erbij te vermelden dat deze man écht al heel wat gezien heeft; Ray was aan het begin van deze eeuw aangesteld als Chief Restructuring Officer van Enron. Hij had hier de taak om het grootste faillisement (63,4 miljard USD) in de Amerikaanse geschiedenis af te wikkelen.      

Hoewel er nog veel onduidelijk is, waaronder de vermeende hack waarbij honderden miljoenen werden gestolen en de rol van de autoriteiten van de Bahama's hierin,  kunnen we een ding met zekerheid zeggen: het bedrijf was een puinhoop van ongekende klasse. Misschien wel de meest treffende vergelijking kwam van Jordan Belfort, The Wolf of Wallstreet; wat hier gebeurde had niets met bedrijfsvoering te maken, dit leek eerder op een informele vriendengroep in een studentenhuis. 

Tien tips om niet hetzelfde lot te ondergaan als het failliete FTX-imperium:

Tip 1 - Verstrek werknemers geen miljardenleningen

Een voorschot op je salaris vragen is in de Nederlandse cultuur al wat ongebruikelijk, laat staan grote sommen geld lenen van het bedrijf waarvoor je werkt. Bij Alameda Research - de investeringstak van FTX - was dit gewoon OK. Oprichter en CEO Sam Bankman-Fried leende een miljard van zijn bedrijf, hoofd ontwikkelaar Nishad Singh kreeg een lening van 543 miljoen. Waar leningen van zulke proporties voor nodig waren is nog niet duidelijk, wat we wel weten is dat het niet gebruikt werd om vastgoed van te kopen. Dat gebeurde namelijk met klantgeld, zie tip 2.    

Tip 2 - Laat werknemers geen vastgoed kopen van het geld van je klanten

Op het eerste gezicht ook geen vreemde gedachte, maar toch gebeurde dit bij FTX. Er werd alleen dit jaar al voor meer dan 30 miljoen USD aan vastgoed op de Bahama's gekocht van bedrijfsgeld. Klantgeld dus. Deze investeringen kwamen in de 'boeken' van FTX, maar werden gewoon op naam gezet van werknemers. 

Tip 3 - Houd bij wie voor je werken

Bij de meeste bedrijven word bijgehouden wie, waar, wanneer werkt. Voornamelijk vanwege de simpele reden dat je wil voorkomen dat er salaris wordt uitgekeerd aan mensen die hier geen recht op hebben, maar ook om te voorkomen dat oud-werknemers nog steeds bij de systemen kunnen. FTX hield dit niet tot nauwelijks bij, waardoor niet te zeggen valt wie waaraan heeft gewerkt, wie voor wat verantwoordelijk was en wie voor wat betaald moest worden. Op zich is deze manier van HR-management al kwalijk genoeg, ware het niet dat er na het faillisement honderden miljoenen zijn verdwenen. Of dit een oud-werknemer was valt door het gebrek aan vastlegging van systeemrechten nu niet uit te sluiten.    

Tip 4 - Kom af en toe bij elkaar

Vooral corporates lijken er een sport van te maken zoveel mogelijk meetings te hebben. Hoe hoger in de boom je zit, des te meer meetings je hebt. In het FTX-imperium was het precies het omgekeerde: er waren geen board-meetings. Nul. Geen overleggen hoe het ervoor stond met het bedrijf, geen besprekingen over de te varen koers, geen financiële updates van de CFO.

Tip 5 - Laat je jaarcijfers door dezelfde accountant checken

Om een accuraat en volledig beeld van de financiën van een bedrijf te krijgen, laten bedrijven met meerdere dochterondernemingen hun jaarcijfers nakijken - auditen - door één accountant die vervolgens een geconsolideerde jaarrekening opstelt. Bij FTX werden hier twee accountants voor gebruikt, waardoor beide accountants maar een stukje van het totaal zagen. Leuk wist-je-datje: een van de accountants - Prager Metis LLP - had een virtuele vestiging in de metaverse. 

Tip 6 - Houd bij wat je klanten bezitten

Bedrijven die geld van klanten bewaren houden over het algemeen een tot-op-de-cent nauwkeurige boekhouding bij, een zogenaamde reconciliatie. Heb je voor 1 miljard klantgelden op je balans staan, dan moet de som van alle individuele klantgelden optellen tot 1 miljard. Banken hebben geautomatiseerde systemen om dit te berekenen. Een verschil van een euro kan namelijk een euro op een 'tussenrekening' zijn, maar kan ook een verschil van 1.000.000 aan de ene kant van de balans en een verschil van 999.999.999 aan de andere kant van de balans zijn.  

Hoewel FTX geld voor klanten bewaarde, werkte FTX niet met reconciliaties. Sterker nog: klantgelden werden uberhaupt niet op de balans vermeld. Honderden cryptocurrencies van klanten, cryptocurrencies van het bedrijf en bankrekeningen werden op één grote hoop gegooid. 

Tip 7 - Doe de declaraties van je werknemers niet via de chat

Het indienen van declaraties voor bijvoorbeeld gereisde kilometers is bij ieder bedrijf irritant. HR-systemen, zeurende managers en wachten op uitbetaling. Bij FTX hadden ze hier een oplossing voor: werknemers konden gewoon via de chat declaraties indienen, waarna de finance-medewerker reageerde met een emoji en het bedrag overmaakte. De chats werden na verloop van tijd automatisch gewist. 

Tip 8 - Waardeer je bedrijf niet op basis van je eigen muntje

Het is niet ongewoon om als cryptobeurs een eigen munt te hebben. Binance introduceerde zijn eigen munt BNB in 2017 en daarna volgden onder andere Crypto.com (CRO) en FTX (FTT). Een eigen munt kan voor allerlei doeleinden gebruikt worden, bijvoorbeeld om te stimuleren dat klanten tegen lagere kosten op je platform handelen. Waar je echter ver weg van moet blijven is die munt als onderpand gebruiken voor allerlei leningen, maar ook voor de waardering van je bedrijf. FTX had voor miljarden FTT op de balans staan, een crypto die zij zélf konden bijmaken. Iedere bedrijfswaardering geeft hierdoor een vertekend beeld. 

Tip 9 - Betaal belasting

Belasting betalen is nooit leuk, maar géén belasting betalen terwijl je wél winst maakt is fraude. FTX en haar dochterondernemingen betaalden geen belasting.

Tip 10 - Schrijf af en toe iets op

Net als belasting betalen vindt niemand het leuk om notulen te maken. Bij FTX gebeurde dit daarom simpelweg niet en heeft de nieuwe CEO John Ray geen idee wat er allemaal gebeurd is. Communicatie liep grotendeels via de chat, die na verloop van tijd automatisch werd gewist.  

Met crypto heeft dit niets te maken

Bovenstaande lijst mag dan een cynisch verhaal zijn, het is goed om te beseffen dat het vrij weinig met crypto te maken heeft. Crypto was het middel, niet het doel. Crypto-critici grijpen dit momentum aan om te pleiten voor meer regulering of zelfs een algeheel verbod. Dat narratief volgend hadden we het internet moeten verbannen na de dotcom-bubbel van 2000 (de NASDAQ daalde -76% ten opzichte van het hoogtepunt), kredietverlening of derivaten moeten verbieden na de Amerikaanse huizenbubbel van 2008 en innovatie in de gezondheidszorg na de Theranos-fraude van Elizabeth Holmes (vorige week). Fraude en oplichting is overal aanwezig en bovendien van alle tijden. 

Dat neemt niet weg dat het enorm slecht is voor de sector als geheel en cryptobeurzen in het bijzonder. Het wordt tijd dat er goede en duidelijke regulering komt, om zowel de good guys - de cryptobeurzen die hun zaakjes op orde hebben - als de consument te beschermen en dit soort excessen in de toekomst te voorkomen.