De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) geleid door Aleid Wolfsen (PvdA) legt de Belastingdienst een boete op van 3,7 miljoen euro. De Belastingdienst krijgt deze boete vanwege de jarenlange illegale verwerking van persoonsgegevens in de Fraude Signalering Voorziening (FSV). Dat was een zwarte lijst waarop de Belastingdienst signalen van fraude bijhield. Met vaak grote gevolgen voor mensen die onterecht op de lijst stonden. De AP constateerde tijdens onderzoek naar FSV een lange lijst aan overtredingen van de privacywet, de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Dat meldt de AP dinsdag in een perscommuniqué.

Boetes die door de Belastingdienst moeten worden betaald aan de toezichthouder komen terecht in de schatkist. De boetes worden geïnd door het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB), een overheidsinstelling die valt onder het ministerie van Justitie en Veiligheid. De Belastingdienst valt onder het ministerie van Financiën met minister Sigrid  Kaag (D66) als eindverantwoordelijke, daarom krijgt zij formeel de boete.

Hoogste boete ooit

Zo had de Belastingdienst geen wettelijke basis (grondslag) voor het verwerken van de persoonsgegevens op de lijst. Zonder zo’n AVG-grondslag is het verwerken van persoonsgegevens verboden. Ook klopten de persoonsgegevens vaak niet. Hierdoor stonden mensen onterecht als mogelijke fraudeur geregistreerd. Verder was de beveiliging van de lijst niet op orde. En werd de interne privacytoezichthouder van de Belastingdienst niet op tijd betrokken bij de opzet van de lijst. Deze boete is de hoogste die de AP ooit oplegde. Dat is vanwege de ernst van de overtredingen, de gevolgen voor grote aantallen mensen en het feit dat de overtredingen zo lang voortduurden.

AP-voorzitter Aleid Wolfsen: "De Belastingdienst heeft met FSV de rechten van de 270.000 mensen die op die lijst stonden op ongekende wijze geschonden. Ruim 6 jaar lang. Mensen werden vaak onterecht als fraudeur bestempeld, met vreselijke gevolgen. Stond je in FSV, dan kregen sommigen geen betalingsregeling of kwam je niet in aanmerking voor schuldsanering. De Belastingdienst heeft met FSV levens overhoop gehaald." Uit eigen onderzoek van de Belastingdienst bleek bovendien dat medewerkers de instructie kregen om het risico op fraude mede te baseren op zaken als nationaliteit en uiterlijk van mensen.

Wolfsen: ‘Had je een Turkse, Marokkaanse of Oost-Europese nationaliteit? Dan werd je zonder goede reden vanwege die nationaliteit nader onderzocht. Deze discriminatie is onacceptabel. Ook noemde de Belastingdienst bijvoorbeeld giften aan moskeeën en hoge medicijnkosten van mensen met Oost-Europees klinkende achternamen bij voorbaat als risicofactor voor fraude.’

'Al vaker ernstige overtredingen'

Bij het vaststellen van de hoogte van de boete woog de AP ook mee dat de Belastingdienst al vaker ernstige overtredingen van de AVG beging. Zo constateerde de AP in 2018 dat de Belastingdienst persoonsgegevens slecht beveiligde. En legde de AP de Belastingdienst in 2020 een verwerkingsverbod op voor het illegaal gebruiken van het burgerservicenummer (BSN) in het btw-identificatienummer van zelfstandigen. Bovendien kreeg de Belastingdienst in 2021 een boete van 2,75 miljoen euro van de AP, vanwege een discriminerende en onrechtmatige werkwijze in de Toeslagenaffaire.

Wolfsen: "De Belastingdienst is meerdere keren in de fout gegaan. Terwijl juist de Belastingdienst een zeer grote verantwoordelijkheid heeft tegenover de mensen in Nederland. Die zijn immers van de Belastingdienst afhankelijk. Je kunt niet besluiten om je toeslagen maar ergens anders aan te vragen of je belastingaangifte ergens anders te doen. Mensen moeten erop kunnen vertrouwen dat de Belastingdienst zorgvuldig met hun gegevens omgaat. In de zaak-FSV bleek dat dus ook weer niet het geval."

De overtredingen van de Belastingdienst op een rijtje

De boete van 3,7 miljoen euro is gebaseerd op meerdere boetes voor in totaal 6 overtredingen:

• De Belastingdienst had geen wettelijke basis (grondslag) voor de verwerking van persoonsgegevens in FSV: 1 miljoen euro boete.
• Het doel van FSV was niet vooraf specifiek omschreven: 750.000 euro boete.
• FSV bevatte onjuiste en niet-geactualiseerde gegevens: 750.000 euro boete.
• Signalen werden veel te lang bewaard: 250.000 euro boete.
• De beveiliging van FSV was onvoldoende: 500.000 euro boete.
• De Belastingdienst heeft de FG (de interne privacytoezichthouder) pas na ruim een jaar om advies gevraagd bij de beoordeling over de risico’s van FSV: 450.000 euro boete.

De Belastingdienst heeft FSV in februari 2020 uitgeschakeld. De Belastingdienst kan nog bezwaar maken tegen de boete van de AP. Wie uiteindelijk moet betalen weet u ook.